Ποιήματα

Τείχη

Χωρίς περίσκεψιν, χωρίς λύπην, χωρίς αιδώ
μεγάλα κ' υψηλά τριγύρω μου έκτισαν τείχη.
Και κάθομαι και απελπίζομαι τώρα εδώ.
Άλλο δεν σκέπτομαι: τον νουν μου τρώγει αυτή η τύχη·
διότι πράγματα πολλά έξω να κάμω είχον.
A όταν έκτιζαν τα τείχη πώς να μην προσέξω.
Aλλά δεν άκουσα ποτέ κρότον κτιστών ή ήχον.
Aνεπαισθήτως μ' έκλεισαν από τον κόσμον έξω.

Κ.Π.Καβάφης

 Ένα από τα χαρακτηριστικά δείγματα της διδακτικής γραφής του αλεξανδρινού ποιητή, τα «Τείχη» με το διαχρονικό τους μήνυμα και τη λιτή τους γλώσσα έρχονται ,σε καιρούς εκφυλιστικής αποδόμησης της ατομικότητας, να υποδείξουν τη λύση στην προσωπική διαστρέβλωση και τον περιορισμό: την ενεργητικότητα, την εγρήγορση και την αποκωδικοποίηση των πανταχόθεν κατακλυζόντων εμάς μηνυμάτων.  

Μιλώντας σε πρώτο ενικό πρόσωπο, ο ποιητής μας εξομολογείται την πλάνη στην οποία υπέπεσε και η οποία τον περιόρισε. Γύρω του έχουν υψωθεί τείχη απαραβίαστα, γεγονός που του προξενεί ανείπωτη θλίψη και τον βυθίζει στην αδράνεια («και κάθομαι και απελπίζομαι τώρα εδώ»), παρά το γεγονός ότι έχει την ψυχική δύναμη και θέληση να «κάμει πράγματα πολλά» ,έξω από τα τείχη, που θα ανταποκρίνονταν προφανώς στις ιδιαίτερες κλίσεις και τις επιδιώξεις του. Αναρωτιέται, λοιπόν, εύλογα το λόγο για τον οποίο χωρίς την έγκρισή του, τον περιόρισαν, τον έδιωξαν από την πολυπλοκότητα και πολυμορφία συνάμα, την ομορφιά και την πολυσχιδή οργάνωση της ζωής. Αλλά , κρύβεται -αυτοδικαιολογούμενος- πίσω από την απουσία ήχου που προδίδει το χτίσιμο και τον συνεπόμενο περιορισμό.

Το προσωπικό δράμα μετατρέπεται σε καθολικό και σε ένα πανανθρώπινο δίδαγμα εν τέλει, αν αναλογιστούμε τη δική μας καταπίεση σε διάφορες εκφάνσεις της καθημερινότητας. Τα κοινωνικά στερεότυπα, οι κάθε είδους προκαταλήψεις που υποβιβάζουν την έννοια του ανθρώπου και των ιδιαιτεροτήτων του, η έξωθεν προερχόμενη επιβολή ενός άτεγκτου -πολλές φορές- τρόπου ζωής και η προσωπική μας καταβαράθρωση αποτελούν τους «κρότους» και τους «κτιστούς ήχους» του καβαφικού ποιήματος που φυσιολογικά θα έπρεπε να μας προϊδεάσουν για την ανεπαίσθητη εγκάθειρξή μας στο εσωτερικό των τειχών. Κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει. Και ίσως εδώ ακριβώς που ο ποιητής δεν δίνει απάντηση είναι που πρέπει να σκεφτούμε το λόγο που μας έκανε κωφούς και τυφλούς. Είναι η έλλειψη στέρεων πνευματικών αντιστυλίων, είναι η μαζοποίηση και η προσπάθεια επιβολής μιας νοθευμένης οικουμενικότητας, είναι ο μιθριδατισμός αυτός που μας αποκοίμιζε; Ίσως να είναι όλα αυτά μαζί.

Κατά τη γνώμη μου, λοιπόν, ένας από τους στόχους αυτού του ποιήματος είναι να μας κάνει να σκεφτούμε όλους τους πιθανούς λόγους της κωφότητάς μας. Λόγω της πολυπλοκότητας της ζωής μας, μπορεί η αιτία να είναι διαφορετική για τον καθένα από εμάς. Ωστόσο, αν κοιτάξουμε βαθιά στους κόλπους της κοινωνίας και προσεγγίσουμε κριτικά την κοινωνική πραγματικότητα, θα δούμε πως τα παγκόσμια τεκταινόμενα μας οδηγούν νομοτελειακά στο συμπέρασμα πως κάτι κοινό υπάρχει στη φυλάκιση του καθενός. Αυτό είναι ο ίδιος του ο εαυτός και οι επιλογές του, οι οποίες ποτέ δεν είναι αργά να αλλάξουν. Αποδεχόμενοι την ειμαρμένη μας και μεμψιμοιρώντας ασυστόλως δεν καταφέρνουμε τίποτα. Στο χέρι μας είναι να αλλάξουμε τη ζωή μας και να απελευθερωθούμε από τα τείχη που κι εμείς οι ίδιοι έχουμε συμβάλει στο να χτιστούν και να μας περικλείσουν.

Πηνελόπη