Ποιήματα
Απολείπειν ο θεός Αντώνιον
Σάν ἔξαφνα, ὥρα μεσάνυχτ', ἀκουσθεί
ἀόρατος
θίασος νά περνᾶ
μέ μουσικές ἐξαίσιες, μέ φωνές -
τήν τύχη σου πού ἐνδίδει πιά, τά ἔργα σου
πού ἀπέτυχαν, τά σχέδια τῆς ζωῆς σου
πού βγῆκαν ὅλα πλάνες, μή ἀνωφέλετα
θρηνήσεις.
Σάν ἕτοιμος ἀπό καιρό, σά θαρραλέος,
ἀποχαιρέτα
την, τήν Ἀλεξάνδρεια πού φεύγει.
Προ πάντων νά μή γελασθεῖς, μήν πεῖς πως ἦταν
ἕνα ὄνειρο, πώς ἀπατήθηκεν ἡ ἀκοή σου∙
μάταιες ἐλπίδες τέτοιες μήν καταδεχθεῖς.
Σάν ἕτοιμος ἀπό καιρό, σά θαρραλέος,
σάν που ταιριάζει σε πού ἀξιώθηκες μιά
τέτοια πόλι,
πλησίασε σταθερά πρός τό παράθυρο,
κι ἄκουσε μέ συγκίνησιν, ἀλλ' ὄχι
με τῶν δειλῶν τά παρακάλια και παράπονα,
ὡς τελευταία ἀπόλαυσι τούς
ἤχους,
τά ἐξαίσια ὄργανα τοῦ μυστικοῦ θιάσου,
κι ἀποχαιρέτα την, τήν Ἀλεξάνδρεια
πού χάνεις.
«Αξιοπρέπεια , γένους θηλυκού κι αρσενικού, αριθμού μοναδικού, πτώσης αεί υψούσας.»
Αυγή της 2ας Σεπτεμβρίου του 31 π.Χ. Ο Οκταβιανός με 400 λιβουρνίες , 16.000 λεγεωνάριους και 3.000 τοξότες κατευθύνεται προς το Άκτιο, όπου και θα συναντήσει τον συνασπισμένο στόλο του Αντωνίου και της Κλεοπάτρας, παρά τις έντονες διαμαρτυρίες ανώτατων αξιωματικών και στρατιωτών του Αντωνίου ότι μια μάχη στη στεριά θα ήταν προτιμότερη και επωφελέστερη για εκείνους. Ακολούθησαν λιποταξίες του στόλου του Αντωνίου, γεγονός που ωφέλησε το αντίπαλο στρατόπεδο και ανέδειξε σύντομα το νικητή. Ένα νικητή που έμελλε να εδραιώσει την κυριαρχία της Ρωμαϊκής δύναμης σε Ανατολή και Δύση, που έμελλε να επιβληθεί στη Μεσόγειο για τουλάχιστον 500 χρόνια και να ενοποιήσει στο πρόσωπο ενός και μόνο απόλυτου Αυγούστου την αίγλη ενός πολιτισμού.
Ο Καβάφης με το ιστοριοδιφικό του πνεύμα, την εις βάθος γνώση των τεκταινόμενων σε ένα κόσμο μακρινό μα και τόσο εγγύς διαβλέπει το ουσιώδες πίσω από το προφανές, το διαχρονικό πίσω από το περίβλημα του παροδικού και μεταπλάθει ποιητικά το «συνάντημα» ιστορίας και διδαχής . Όπως περνά ο διονυσιακός θίασος από τα τείχη της πόλης με τις μεθυστικές του μελωδίες και τα εξαίσια όργανά του και, μεταφέρει το κλίμα θυμηδίας που δημιούργησε στην Αλεξάνδρεια καθ'όλη τη διάρκεια της διακυβέρνησης του Αντωνίου, σε πόλεις μακρινές και χρόνους λαμπρότερους προμηνύει το αναπόφευκτο τέλος.
Ίσως ωστόσο όλα αυτά να ηχούν φαταλιστικά. Θα μπορούσε κανείς να σκεφτεί πως ο αλεξανδρινός ποιητής, επηρεασμένος από την μοιρολατρία των ανατολικών καταβολών του, ατενίζει τη ζωή με αξιοπρέπεια μεν, με μια ανεξήγητη τάση προς αδράνεια και νοσταλγικό ρεμβασμό των βιωμένων που αποχαιρετα δε. Προχωρώντας σε μια βαθύτερη ενόραση της ανθρώπινης ψυχοσύνθεσης, θα βλέπαμε πως ο άνθρωπος τις περισσότερες φορές δεν περιορίζεται σε μια αδρανή στάση αποδεχόμενος το αναπότρεπτο τέλος του, παρά συνεχίζει μαθαίνοντας από τα πεπραγμένα του, χτίζει στις στάχτες του παρελθόντος βίου του , αναδεύει το παρελθόν, συγκροτώντας τον μετέπειτα εαυτό του. Ξεχνά όμως κάποτε την αξιοπρέπεια, αυτό που ο ποιητής τον προτρέπει να ενθυμείται, να υιοθετεί ως τρόπο ζωής. Αποχαιρέτα τη την Αλεξάνδρεια που χάνεις... μα μη χάνεις αυτό που θα σε καθορίσει εν τέλει...Αξιοπρέπεια , γένους θηλυκού κι αρσενικού, αριθμού μοναδικού, πτώσης αεί υψούσας.
Πηνελόπη